‘ANDERS KIJKEN, ANDERS DENKEN, ANDERS DOEN’
In een hypermodern en duurzaam kantorencomplex in een buitenwijk van Utrecht bezoek ik Dyade, dat schoolteams en -besturen leert verduurzamen en waarmee NADO sinds kort samenwerkt. Ik spreek bestuurder Jessica van Wingerden over duurzaam leiderschap. ‘Het gedrag dat leiders laten zien en stimuleren bij anderen, is van cruciaal belang voor positieve impact.’
Tekst Henk Tameling Foto’s Paul Tolenaar
Het pand waar Dyade kantoor houdt, is heel bewust gekozen: behalve dat het binnen aangenaam licht is, scoort het hoog op duurzaamheid; er is zo min mogelijk bouwmateriaal gebruikt, het energieverbruik is laag en het is goed bereikbaar met ov. Jessica Van Wingerden ontvangt me hartelijk en neemt de tijd om te vertellen over haar visie op onderwijs, kansenongelijkheid, duurzaam leiderschap, rentmeesterschap en SDG 4.
Op mijn eerste vraag wat haar relatie met onderwijs is, antwoordt ze: ‘Het onderwijsveld is altijd dicht bij me geweest. Mijn moeder werkt al meer dan dertig jaar in het onderwijs en zelf geef ik sinds 2009 les in het HBO en WO, en vanuit de Dyade Academy ook aan schoolleiders. Ik zag dat elke dag bevlogen met passie en energie voor de klas staan niet bij iedere professional vanzelf gaat.’ Het maakte haar nieuwsgierig naar wat het werk in het onderwijs betekenisvol maakt en hoe je als organisatie samen met de professionals kunt zorgen voor optimale condities om duurzaam goed en gezond te kunnen werken.
‘Als leerkrachten werken aan hun bevlogenheid heeft dat een positieve relatie met de onderwijskwaliteit en de ontwikkeling van leerlingen’
De nieuwsgierigheid leidde tot een promotieonderzoek naar job crafting (je baan zo aan jouw behoeften aanpassen dat het leuk blijft, HT) in het onderwijs aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van Wingerden: ‘Bij job crafting werk je proactief aan een optimale fit tussen je eigen interesses, talenten en passie in je baan. Bijvoorbeeld door je talenten in te zetten voor extra taken binnen de school waar je veel energie van krijgt. Een belangrijke uitkomst van job crafting is dat medewerkers bevlogen blijven in het werk, wat zorgt voor duurzame inzetbaarheid in het onderwijs. Het zorgt ervoor dat leerkrachten werken aan hun bevlogenheid wat een positieve relatie heeft met onderwijskwaliteit en de ontwikkeling van leerlingen.’
In je lezingen en podcast klinkt de nodige hoeveelheid betrokkenheid en passie voor duurzaam samenleven door. Waar komt dat vandaan?
‘Ik kom uit een ondernemersfamilie waarin het stimuleren van talent centraal staat. We spraken thuis ook al vroeg over kansenongelijkheid. Van jongs af aan heb ik meegekregen dat dingen niet vanzelfsprekend zijn, maar ook dat je je talenten moet ontwikkelen en inzetten voor iedereen in de samenleving. Kinderen aan de andere kant van het eiland IJsselmonde waar ik opgroeide, leefden vaak in armoede en onveiligheid. Ik leerde dat je anderen laat delen in wat je hebt en dat je iets teruggeeft aan de samenleving.
We zijn als mensen passanten, we worden geboren en verlaten deze aarde op enig moment ook allemaal weer. Daarom zet ik me in voor duurzaamheid. Ik zie het persoonlijk als een opdracht om je tussen die twee momenten in te zetten voor anderen in de samenleving. Op het vlak van kansengelijkheid, diversiteit, inclusiviteit en gendergelijkheid is er nog veel te winnen. Daar draag ik graag aan bij. Het is belangrijk dat we ons er bewust van zijn dat we elke dag een keuze hebben om een positieve impact te maken. Heel concreet vanuit de dingen die jij en ik elke dag doen, of juist laten. Mensen verbinden, inspireren en anders laten kijken naar duurzaamheid door mooie voorbeelden te delen, is mijn manier om mijn impact te vergroten.
“De omgeving van de mens is de medemens” is een tekst van Jules Deelder die in Rotterdam op een gebouw staat. Als we vanuit dat perspectief meer naar elkaar omkijken, ons in de ander interesseren en iets voor elkaar doen, verrijken we onszelf en onze eigen omgeving. Daarnaast kan ik zelf erg genieten van de schoonheid van kunst, cultuur en natuur. De komende generaties gun ik ook een mooi en betekenisvol leven op een gezonde en leefbare planeet. Daarom wil ik op het moment dat ik er niet meer ben de wereld netjes, en het liefst zelfs beter, achterlaten.’
Wat kan een schoolbestuur doen om meer positieve impact te maken?
‘Duurzaam leiderschap gaat voor mij over goed rentmeesterschap. Als bestuurder is het belangrijk om de balans te vinden tussen de korte en de lange termijn. Goed zorgen voor de mensen, de organisatie en de leerlingen in het hier en nu, maar ook vanuit een visie je als organisatie verder ontwikkelen en innoveren. Maak strategische keuzes met de volgende vijftig jaar voor ogen. Daarbij gaat het zowel over wat je de leerlingen leert als hoe je je school organiseert. Welke competenties hebben leerlingen in de toekomst nodig om duurzaam te kunnen participeren in de maatschappij? Wat doe je zelf en waar werk je samen met partners? Welke investeringen doe je bijvoorbeeld in bedrijfsvoering? Het gaat daarbij juist om een integrale benadering van duurzaamheid in het onderwijs. Bij al die keuzes staat de sociaalecologische impact van de organisatie centraal. Het vertrekpunt is het vergroten van de positieve impact met toegevoegde waarde voor mens en maatschappij en het verlagen van onze CO2-voetprint.
‘Als bestuurder heb je een belangrijke voorbeeldfunctie; walk your talk is in duurzaamheid net zo belangrijk als op de andere bestuurlijke onderwerpen’
Als bestuurder heb je een belangrijke voorbeeldfunctie; walk your talk is in duurzaamheid net zo belangrijk als op de andere bestuurlijke onderwerpen. Wat doe je zelf als leider en waar neem je de mensen in en buiten je organisatie in mee? Dat zit hem niet alleen in grote bestuurlijke thema’s en keuzes in je beleid en strategie, maar ook in de dagelijkse werkzaamheden, de ontmoeting met je medewerkers, leerlingen en partners.’
Waarom is de integrale benadering van duurzaamheid en onderwijs belangrijk?
‘Het is een belangrijk uitgangspunt. Duurzaamheid is geen project of vak om er naast te doen, het moet als vanzelfsprekend een plek hebben in het hele curriculum, dus een integraal onderdeel van het onderwijs. Dan pas zorgt het voor een andere perceptie op duurzaamheid. Als de leiding van de organisatie ervoor kiest om het er niet “naast te doen” is het in de ogen van leerkrachten, leerlingen, ouders en andere partners om de school ook werkelijk een hoofdzaak, wat vervolgens een grote invloed kan hebben op houding en uiteindelijk gedrag. De integrale benadering is een goede basis voor anders kijken, anders denken en anders doen. Het zorgt voor beïnvloeding van duurzaam gedrag in het hele ecosysteem van de school, dus niet alleen bij de leerkrachten of in de organisatie zelf. Recente wetenschappelijke studies laten zien dat de keuzes die leiders maken en het gedrag dat zij zelf laten zien en ook stimuleren bij anderen van cruciaal belang is voor een positieve impact.’
Waarom werken Dyade Academy en NADO samen?
‘Samen dragen we bij aan SDG 4 van de Verenigde Naties over kwaliteitsonderwijs. We werken beiden aan het versterken van kennis en vaardigheden in het onderwijs als het gaat om verduurzaming. In het leren voor duurzaamheid vertrekken we beiden vanuit een wetenschappelijk verantwoorde en actuele aanpak, combineren we theorie en praktijk, werken we systematisch en zijn we gericht op samenwerking. Waar NADO zich richt op de ontwikkeling van docenten in het basis, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs, richt Dyade Academy zich op de ontwikkeling van schoolleiders, teamleiders, directeuren, bestuurders en toezichthouders.
Door gebruik te maken van elkaars kennis, kunde en middelen (zoals ons experience centre waar NADO een podcast opneemt), kunnen we elkaar versterken. Door onze netwerken te verbinden en samen op te trekken kunnen we nog meer positieve impact realiseren.’
Nieuwsgierig naar het thema Duurzaam leiderschap? Beluister de podcast met duurzaamheidsexpert Jolanda van der Veen. Elke donderdag om 12.00 uur staat er een nieuwe uitzending online.
Wie is dr. Jessica van Wingerden?
Jessica van Wingerden (1977) is directeur/bestuurder van Dyade, commissaris bij woningcorporatie Hef Wonen in Rotterdam, lid van het Algemeen Bestuur bij Stichting Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam (BOOR) en board member bij de UN Global Compact Network Netherlands.
Ze heeft een achtergrond in sociologie, bedrijfskunde en veranderkunde, en promoveerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in arbeids- en organisatiepsychologie op een onderzoek naar werken aan bevlogenheid in het onderwijs.
Van Wingerden leidt het symposium Duurzaamheid en Leiderschap op 10 oktober in het Dyade Visma Onderwijs Experience Center in Utrecht. NADO-bestuurders Wieneke Maris en Arjen Wals werken hieraan mee.
Eind 2023 of begin 2024 wordt haar laatste wetenschappelijke studie over positieve impact gepubliceerd. In 2024 komt haar nieuwe boek hierover uit.
Wat doen Dyade en de Dyade Academy?
Sinds 1656 werkt Dyade aan kwaliteitsonderwijs in Nederland vanuit de overtuiging dat onderwijs de fundatie vormt voor kansengelijkheid, inclusiviteit en participatie. Dyade richt zich als dienstverlener op bedrijfsvoering, leiderschap en goed bestuur in onderwijs en kinderopvang. Met geaccrediteerde opleidingen biedt de organisatie dienstverlening gericht op de bedrijfsvoering zoals IT, Finance & HR en duurzaamheid.
