DE BOSCHPLAAT ALS INSPIRATIEBRON. IN HARMONIE MET JEZELF: KUNSTSCHILDER JAN MURK DE VRIES

De wadden inspireren gewone en ongewone mensen. Gewoon zijn de badgasten. Ongewoon zijn de kunstenaars. De wadden inspireren mensen. Ze geven energie. Je rust er uit, je vergeet je zorgen, je maakt je hoofd leeg. De wadden spreken tot de verbeelding. Je wilt de wolken vastleggen, je wilt de zee schilderen, je wilt in een gedicht beschrijven welk gevoel je krijgt bij jouw wadden.
Als kind wou ik altijd de schelpen en de stenen meenemen vanwege hun kleur. Elke keer werd ik teleurgesteld omdat de kleur en de geur op de wal na een paar weken hun betovering van het wad misten in mijn slaapkamertje.
Later probeerde ik de wolken en de golven die mij op het eiland zo fascineerden, vast te leggen met mijn amateurkiekjes. Kwamen de 36 opnames eenmaal uit de donkere kamer van de vakfotograaf, dan viel het resultaat altijd tegen. Wat ik in mijn hoofd had, kreeg ik niet op de gevoelige plaat. Mijn tekeningen van de duinen met hun altijd wuivende helmgras liet ik aan geen ander zien: het waren mijn gebrekkige pogingen om mijn herinneringen aan mijn wad vast te leggen.
Echte kunstenaars hebben daar allemaal geen last van. Die schrijven, die dichten, die schilderen, die tekenen, die fotograferen wat wij als gewone mensen niet zien.

Hemelsbreed woont de schilder Jan Murk de Vries 5 kilometer bij me vandaan. Hij woont achter de waddendijk in Firdgum, waar hij al jaren werkt als schilder, tekenaar, maker van ramen. En waar hij elk uur van de dag de waddenwind voelt, de waddenwolken kan zien en het wad ruikt. “Twintig kilometer hier vandaan begint de Boschplaat”, vertelt de vitale schilder vol overgave in de voorkamer van wat eens in de 19e eeuw een dorpsschool was. “Aarde en ruimte, ik ben er nog steeds elke dag blij mee. Geen huisje, boompje, beestje, maar vrijheid. Zonder Boschplaat zou ik geen schilderij kunnen maken. De Boschplaat zit altijd in mijn hoofd als ik schilder. Het is dat gevoel van vrijheid wat mij inspireert. Je bent alleen gebonden aan de beperkingen van jezelf. Niet meer en niet minder.”

Jan Murk, geboren in 1919, bijna 95 jaar oud, komt zijn hele leven lang al op Terschelling. In zijn woonkamer vol kunstboeken hangt een tekening uit 1948 verbeeldend de stille plekjes van Hoorn in die tijd. Jan Murk was in mei 1945 na de bevrijding van Friesland waarschijnlijk een van de eerste badgasten die op Terschelling kwam. Het boek over Sil de strandjutter had zo’n grote indruk op hem gemaakt dat hij naar Terschelling wou. Hij herinnert zich als de dag van gisteren de overtocht met zo’n dertig mensen. Voorzien van een tentje liet hij zich door een man met paard en wagen naar Hoorn brengen. Zonder toestemming van welke autoriteit dan ook wou hij zijn tentje in de bossen van Hoorn opzetten. Het liep wat anders en hij kreeg onderdak bij de gastvrije familie Teitsma aan de Badweg. Hier werkte hij op een bovenkamertje aan minstens twee tekeningen per dag die gretig hun aftrek vonden bij de badgasten die een herinnering zochten. Een tekening als toeristisch cadeautje bij gebrek aan de mega hoeveelheid cadeautjes die er 60 jaar later te koop zijn op het eiland. Elke tekening bracht het astronomische bedrag van 25 gulden op. Jan Murk kan er een paar maanden goed van leven. Na drie maanden verlaat Jan Murk eind augustus voor kort zijn eiland . Hij houdt er voor goed een eigen geloof aan over, zijn geloof in de eeuwige ruimte, een spirituele houding waarbij je in harmonie bent met jezelf. Een mystieke houding maakt hij zich eigen, als mens opgaan in de kosmos. Het is een eeuwigdurend ritme, dat verander en dat hetzelfde blijft: het wad met zijn getijden als paradoxale metafoor voor Het Leven. Dat gevoel, die houding komt van Terschelling.

Najaar ‘45 begint Jan Murk aan zijn grote ontdekkingstocht. Terschelling is de rode draad. Een onmetelijk oeuvre van jarenlang schilderwerk is het tastbare bewijs. Zijn atelier, zijn website getuigen van de vitaliteit van de schepper uit Firdgum. Vitaliteit die inspireert als het gaat om geloof in eigen kunnen en de bijna eeuwige verbeelding en fantasie van een bijzondere waddenman.

Schalsum 10-08-2014 (dit artikel verscheen eerder in langere vorm in mijn bundel Geluksvogel)

Jan Murk overleed in 2015