DE GOUDEN EEUW, KAPERS & DISRUPTION
Disruption, je kunt geen beetje blad openslaan of het Engelse woord voor verstoring vraagt om je aandacht. Het Financieele Dagblad wijdde er een bijlage aan , de museale wereld is er mee annex net als de snel veranderende wereld van de journalistiek en de sociale media. De verzorgingsstaat wordt verstoord om nog maar over de nationale en internationale veiligheid te zwijgen. Bitcoin, Uber en Airbnb horen we vaak als voorbeelden van actuele disrupters. Zekerheden gaan overboord als boegwater, onzekerheden groeien in het tempo van de Chinese economie. Volgens het FD is disruption het woord van 2014.
Hoe serieus moeten we de verstoring van de bestaande orde nemen? Is het een hype of een serieus item? Laten we een duikje nemen in de geschiedenis om na te denken of we het fenomeen van wereldwijde verstoring eerder hebben meegemaakt in onze cultuur.
Ons huidige leven is behoorlijk beïnvloed en gevormd door het leven van onze vroede voorvaderen in de 17e eeuw. De Tachtigjarig oorlog en de Gouden Eeuw hebben ons geen windeieren gelegd. Nederland als economische grootmacht, Amsterdam als de wereldstad, een vloot van tweeduizend schepen, slavernij, aandelenhandel, de Nederlandse taal, de boekdruk,- schilder- en letterkunst, vrijheid van godsdienst, de opvang van vluchtelingen, de opkomst van de wetenschap. De grachten gegraven, de meren ontpolderd, Amsterdam met zeker 200.000 inwoners een mondiale grootmacht van formaat, talloze immigranten vinden hun weg er naar toe. De wereld verandert, de wereld wordt ontdekt, the sky is the limit.
De verstoring van de middeleeuwse orde lijkt het resultaat van een succesvolle combinatie van ondernemersgeest en ontdekkingszin. De bloei van Nederlandse economie en cultuur zijn onlosmakelijk verbonden met de ontstaansgeschiedenis van de VOC die in 1602 begon.
Schepen als de Halve Maen (1609), de Eendracht en de Hoorn (1615) kiezen het ruime zeesop voor onbekende routes langs de noord of de zuid via de Azoren, langs Afrika en Australië, om na 30.000 km en zes tot acht maanden aan te meren bij de Indonesische eilanden en er handelswaar als kruiden, koffie en thee in te slaan. Voor het eerst kunnen 17e eeuwers beleggen op langere termijn. Met honderden aandeelhouders die veelal pas na tien jaar hun eerste rendement uitbetaald krijgen, wordt de VOC de eerste Nederlandse multinational. Het verdiende geld circuleert als kolkend bloed getuige bijvoorbeeld de polders van de Beemster als het speeltje van de top 500 uit de toenmalige Quote voor hun buitenverblijven. De Amsterdamse schouwburg opent haar deuren in 1637, Vondel, Bredero, Hooft zijn de literaire helden, Rembrandt, Potter en Hals bouwen een schilders bestaan op dankzij de economische groei en de ijdelheden van onze vroegere burgemeesters en kooplieden.
De impact van de grote veranderingen in de Gouden Eeuw reikt veel verder dan de grenzen van de Nederlanden. Een voorbeeld. Na de reis van de Halve Maen in 1609 verschenen al in 1610 de eerste Hoornse handelaren op de Hudsonrivier. Ze hadden gehoord over de mogelijkheden om met de indianen te handelen in bevervellen, die in Holland werden verwerkt tot de welbekende vilten hoeden. Deze handel gooide het hele machtsevenwicht tussen de verschillende indiaanse stammen overhoop, met oorlogen tot gevolg. Met andere woorden, de grote vraag naar vilten hoeden in Holland had grote disruptieve gevolgen voor het leven van Noord-Amerikaanse Indianen. Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum over die impact: “De ontwikkelingen in Nederland, die enorme explosie van ondernemingsgeest en handelsdrift is als een steen in de vijver, de kringen reiken tot de meest afgelegen kusten.”
Investeren (De cost gaet voor de baet uyt) en bezuinigen, immigreren en inburgeren, kompas en GPS, zandloper en stopwatch, logboek en email, boekdrukkunst en internet,
Barentsz, Bontekoe en de Volvo Ocean Race, tolerantie en intolerantie, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst. Hoe actueel wil je het hebben. Het verleden onthuld in het heden, de geschiedenis ligt op straat. Ontdek het verleden in het heden van Hoorn en Kaap Hoorn. De Gouden Eeuw: disruption avant la lettre?
(Voor activiteiten rond Kaap Hoorn 400 jaar zie www.nachtkapers.nl)
