DUURZAAM ONDERWIJS: VAN KINDERSCHOENEN NAAR VOLWASSEN STAPPERS

“We zitten in een crisissituatie. We hebben drastische maatregelen nodig om de opwarming van de aarde tegen te gaan en dat moet nu gebeuren, zeggen klimaatwetenschappers. Het is alsof de school in brand staat en het brandalarm gaat af, maar iedereen doet gewoon of als de bel gaat.” (Trouw 14-03-19)

Onder de verzamelnaam van Youth for Climate houden tienduizenden scholieren en studenten in Europa andere generaties een spiegel voor, ze houden ouderen bij de les en schudden politici wakker.

De scholieren schudden niet alleen politici wakker. Ook schoolleiders, docenten en andere onderwijsexperts denken na over de vraag hoe het onderwijs kan verduurzamen. Docenten en schoolleiders in het voortgezet onderwijs kunnen eigenlijk niet langer om de vragen van hun leerlingen heen over climate change.

Verduurzaming van het onderwijs, duurzame scholen, eco-schools. Waar hebben we het over? Een opiniërende poging tot verduidelijking.

Duurzame scholen zijn scholen die een bijdrage willen leveren aan een of meerdere duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, afgekort tot SDG)) van de Verenigde Naties. Deze wereldwijde organisatie heeft zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen opgesteld om de wereld tot “een betere plek te maken in 2030”.

Het eerste en belangrijkste doel is het beëindigen van extreme armoede, volgens de VN. Verder zijn er doelen over gezondheid, onderwijs en schoon drinkwater, maar ook doelen over duurzame energie, minder ongelijkheid en het aanpakken van klimaatverandering. In de praktijk zie je dat Nederlandse scholen het accent vooral leggen op het vierde duurzame ontwikkelingsdoel van de VN: Kwaliteitsonderwijs en hieruit met name het zevende subdoel:

“Er tegen 2030 voor zorgen dat alle leerlingen kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, onder andere via vorming omtrent duurzame ontwikkeling en duurzame levenswijzen, mensenrechten, gendergelijkheid, de bevordering van een cultuur van vrede en geweldloosheid, wereldburgerschap en de waardering van culturele diversiteit en van de bijdrage van de cultuur tot de duurzame ontwikkeling.”

Waar houden duurzame scholen zich zoal mee bezig?  Een greep uit de duurzaamheidskast op school levert vooral veel van hetzelfde op zoals zwerfvuil, afvalscheiding, zonnepanelen, gezonde kantines en plastic soup. Met alle respect: duurzaam onderwijs staat in de kinderschoenen.

In publicaties van goede doelenclubs en onderwijsinstellingen klinkt de oproep voor een integrale benadering van duurzaam onderwijs. In dat verband wordt gesproken over a whole school approach. Dit betekent dat de missie en visie van de school worden vertaald naar de essentie van onderwijs en opvoeden zoals het curriculum, de pedagogie, de didactiek en de professionele ontwikkeling van docenten en schoolleiders.

Om duurzaam onderwijs succesvol te maken is een ontwikkeling van puberteit naar volwassenheid nodig. Om teleurstelling en frustraties te voorkomen pleit ik ervoor voorwaarden te stellen aan de ontwikkeling van duurzaam onderwijs. Ik denk aan het volgende:

• Er is budget voor duurzame ontwikkeling.
• Er zijn medewerkers belast met specifieke taken, te denken valt aan coördinatoren voor duurzaamheid, docent-ontwikkelaars voor duurzame lessen en portefeuillehouders in de schoolleiding voor duurzaamheid.
• Duurzame ontwikkeling is opgenomen in het meerjarenplan oftewel het Schoolplan, voor vier jaar.
• Duurzaam onderwijs wordt bij diverse vakken op verschillende manieren getoetst.
• Duurzaam onderwijs heeft een wettelijk kader met een parlementair ondersteund curriculum (voorstellen van de coöperatie Leren voor morgen).
• Het toetsingskader van de onderwijsinspectie is geënt op duurzaam onderwijs.
• In de jaarlijkse evaluatie van schoolontwikkelingen is ‘duurzame ontwikkeling’ een item; alle betrokkenen (docenten, leerlingen en ouders) geven anoniem hun mening in enquêtes en/of nemen persoonlijk deel aan panels over de geboden kwaliteit van de school.
• Duurzame ontwikkeling vormt een onderdeel van de opleidingsinstituten voor leraren in het Hoger Onderwijs.

Iets om samen aan te werken, met o.a

Spark the movement;

Spark is een initiatief van Circulair Friesland om het onderwijs structureel te betrekken bij de beweging richting een circulaire economie en een duurzame wereld.

Earth Charter/ Iona

Ecoschools

Cooperatie Leren voor morgen,

Stichting Happy Energy

IVN

Universiteiten en hogescholen

Springtide Academy

SDG Charter

Youth for Climate NL