EEN PODIUM VOL DUURZAME DOCENTEN

De vijfde editie van de Duurzame Docent Verkiezing was een mijlpaal: na de coronajaren konden we goed uitpakken met deskundige gastsprekers, spoken word en muziek van Silke & Friends, en zo de twaalf genomineerde docenten écht in de schijnwerpers zetten op het podium van Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.

Tekst: Trisha Goossens Foto’s: Henk Tameling

In de zaal de genomineerde docenten, hun collega’s, familie, vrienden en bezoekers, ook veelal docenten zo blijkt uit het aantal opgestoken handen. De avond gaat van start met een debat onder leiding van Hanane Abaidy en Emin Kececi over de vraag hoe het onderwijs handelingsperspectief kan bieden aan jongeren. Gesprekspartners Pieter Lossie (VO-raad en juryvoorzitter), Arjen Wals (hoogleraar), Pauline Drost (universitair docent) en Dina el Filali (spoken word artist) zien ieder in hun eigen omgeving hoe complex het is de samenleving en het onderwijs te verduurzamen.

Voer het gesprek met elkaar over de toekomst

‘Didactisch valt er nog veel te winnen, zodat jongeren ervaringsgericht en betekenisvol leren’, zegt Pieter Lossie. ‘Maar ook het pedagogische klimaat is belangrijk: er zijn veel jongeren met mentale welzijnsproblemen. Voer het gesprek met elkaar over de toekomst, geef ze genoeg ruimte om hun morele kompas te ontwikkelen, en hoe ze kunnen bijdragen aan een wereld die beter, rechtvaardiger en duurzamer is.’

Stel vragen en luister

Pauline Drost merkt het bij de projecten waarin ze de de boer en de boerin van de toekomst kennis laat maken met duurzamer vormen van landbouw. Dat levert vaak weerstand op bij de studenten: ‘Ik krijg rauwe emoties bij mij in de klas. Woede. Want het betekent dat wat ze geleerd hebben van hun opa of oma, niet meer kan. Dat kan niet, dat willen ze niet, dat doen ze niet.’ Door te luisteren en vragen te stellen gaat ze stap voor stap met de studenten ontrafelen waarom dit wel degelijk een toekomst voor ze is en hun generatielange bestaanszekerheid zal veranderen.

Van ‘ego’- denken naar ‘eco’-denken

Door te divergeren kun je complexe problemen goed begrijpen, en zie je waar de relaties liggen. Voor Dina el Filali is creativiteit daarbij onmisbaar, evenals een veilige sfeer. ‘Studenten moeten in staat worden gesteld om met de onzekerheden die er zijn niet in de angst te schieten, maar vanuit hun kwaliteiten er daadwerkelijk iets mee te kunnen doen. Docenten zouden van het ‘ego’- denken moeten overstappen naar het ‘eco’-denken.’

Leren leven binnen ecologische grenzen

Het onderwijs is volgens de panelleden niet neutraal en je ziet in de wijze waarop het is vormgegeven duidelijk de economische en politieke belangen terug. Daar gaat veel denkvermogen in het onderwijs en de wetenschap naartoe. Arjen Wals: ‘En docenten, schoolleiders en leerlingen gaan daar niet bewust in mee, zo is de omgeving gecreëerd. Onduurzaam leven is heel makkelijk geworden en duurzaam leven wordt heel moeilijk gemaakt. Je zou dat moeten omkeren en het leren leven binnen de ecologische grenzen moeten bevorderen. Het onderwijs en de economie zouden mens en aarde moeten dienen, niet andersom.’

We mogen vaker stilstaan

Naar aanleiding van het filmje Vooruitgang van Pieter Lossie vertellen de panelleden hoe zij vooruitgang willen bereiken. Voor Lossie zelf zit het in de betekenisstrijd die hij wil voeren. ‘Dat gaat over cijfers, kennis en bewustzijn, maar ook over de verhalen bij al die systemen die maken dat we leven zoals we leven. Als we erin slagen in het onderwijs ándere verhalen te vertellen aan de jonge generatie die onze toekomstige consumenten, kiezers, werknemers, werkgevers zijn, dan komen we er met z’n allen.’

Pauline Drost: ‘Ik wil samen met mijn studenten die de basis vormen van ons dagelijks eten en drinken, voor een ándere toekomst kiezen.’

Volgens Arjen Wals moeten we af van het vooruitgangsdenken en tevreden zijn met wie we zijn, waar we zijn en wat we hebben. ‘Dan sta je soms stil, vertraag je en misschien is er op z’n tijd wat duurzame krimp. Existentiële vragen hebben een plek nodig in het onderwijs: kan ik wel worden wie ik wil zijn en wat houdt mij tegen?’

Dina el Filali is het eens met Wals dat we mogen stilstaan, niks doen en reflecteren, ‘maar soms mogen we ook snel gaan en risico durven nemen, als we dan gezamenlijk de verantwoording dragen. Dan gaat het om experimenteren en leren.’

Bekendmaking en prijsuitreiking

In de tweede helft van de avond is dan eindelijk het moment daar en komen per categorie (po, vo, mbo en ho) de drie genomineerden – kandidaat Rosa Groen is er online bij – het podium op, waarna de jury het verlossende woord spreekt en deze vier docenten uitroept tot de winnaars van 2022:

• Robert Kwist van de Oranjeschool in Rotterdam voor het primair onderwijs
• Jocelyn Janssen van Campus 013 in Tilburg voor het voortgezet onderwijs
• Yvette Barewijk van het ROC College Hilversum voor het middelbaar beroepsonderwijs
• Rosa Groen van de Haagse Hogeschool in Den Haag voor het hoger onderwijs

In een korte toespraak licht de jury hun keuze toe en ontvangen de winnaars een certificaat, een houten schaal en Het Klimaatboek van Greta Thunberg. Deze vier ambassadeurs van het duurzame onderwijs mogen trots zijn op zichzelf! In de komende maanden worden alle winnaars geïnterviewd en kun je meer lezen over hun motivatie en aanpak. Het interview met Yvette Barewijk is al te lezen.

Duurzame Onderwijsmarkt

Tijdens de inloop, de pauze en na afloop is er voor het publiek de Duurzame Onderwijsmarkt waar behalve NADO, ook andere organisaties hun producten of diensten voor de verduurzaming van het onderwijs aanbieden:

• Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling: platform en netwerk met veel scholen
• Dutch Climate Systems: energiezuinige airconditioning, o.a. voor scholen
• Nexxdott: spellen en programma’s over de toekomst voor jongeren
• Kaketoe Kids Club: voor kinderen die de aarde groener en schoner willen maken
• Academica University of Applied Sciences: hogere opleidingen in sustainability
• Technotrend: verzorgd programma’s, projecten, workshops en challenges voor po, vo en mbo
• SME / Ecoschools: ondersteuning van onderwijsinstellingen bij duurzaamheidsvraagstukken / certificering tot duurzame school
• Youth for Climate: jongeren gaan in gesprek met de politiek en het bedrijfsleven voor een duurzamer samenleving
• Teachers for Climate: ondersteuning bij ontwikkeling lesmateriaal en schoolomgeving
• Duurzame Pabo: netwerk van pabo’s en basisscholen dat actief werkt aan duurzame ontwikkeling
• Leren voor Morgen: koepelorganisatie van ca. 130 duurzame onderwijsorganisaties
• Young Impact: helpt jongeren in actie te komen voor thema’s als klimaat, diversiteit en maatschappij.

Verkiezing 2023

Nu op naar de volgende editie van deze inspirerende en belangrijke verkiezing, waarbij diversiteit en inclusie in duurzaam onderwijs meer aandacht zullen krijgen. Waar iedereen in Nederland vrij is zich te ontwikkelen in de onderwijsvorm die bij hem, haar of hen past, zoeken we ook naar de rolmodellen in het onderwijs die kinderen en jonge mensen representeren en inspireren grenzen te verkennen, en hen aanmoedigen die over te gaan. Een duurzamer en rechtvaardiger samenleving is de verantwoordelijkheid van iedereen en we weten dat er zovelen zijn die zich daar hard voor maken. Die moeten gezien, gehoord en geprezen worden. Tot volgend jaar!

De inzendingen van de deelnemers en het juryrapport zijn in te zien, de avond is terug te kijken.