• Home
  • Over ons
  • Cursussen
    • 1. Duurzaam onderwijs: een introductie
    • 2. Duurzame didactiek
    • 3. Denken in samenhang (Systeemdenken)
    • 4. Toekomstdenken (Future Design)
    • 5. Energietransitie
    • 6. Een nieuwe economie
    • 7. Werken met challenges (Challenge Based Learning)
    • 8. Planetair burgerschap (Planetary Citizenship)
    • 9. Co-creatie van onderwijs
    • 10. Buitenonderwijs
  • Inspiratie
    • Achtergrond
    • Blog
    • Nieuws
    • Interviews
  • Mediatheek
  • Partners
  • Portfolio
  • Contact
Vragen? neem contact op
info@academievoorduurzaamonderwijs.nl
Academie voor duurzaam onderwijs
  • Home
  • Over ons
  • Cursussen
    • 1. Duurzaam onderwijs: een introductie
    • 2. Duurzame didactiek
    • 3. Denken in samenhang (Systeemdenken)
    • 4. Toekomstdenken (Future Design)
    • 5. Energietransitie
    • 6. Een nieuwe economie
    • 7. Werken met challenges (Challenge Based Learning)
    • 8. Planetair burgerschap (Planetary Citizenship)
    • 9. Co-creatie van onderwijs
    • 10. Buitenonderwijs
  • Inspiratie
    • Achtergrond
    • Blog
    • Nieuws
    • Interviews
  • Mediatheek
  • Partners
  • Portfolio
  • Contact

    Blog

    • Home
    • Inspiratie
    • Blog
    • NAAR EEN CONCEPT VOOR DUURZAME SCHOLEN VOOR VMBO/HAVO EN VWO

    NAAR EEN CONCEPT VOOR DUURZAME SCHOLEN VOOR VMBO/HAVO EN VWO

    • Geplaatst door Henk Tameling
    • categorieën Blog, Onderwijs
    • Datum 17 april 2019
    • Reacties 0 reactie

     

    Vooraf

    Duurzaam onderwijs is een begrip dat op onbegrip stuit, onduidelijkheden oproept en ook weerstand. Om enige opheldering te brengen bij dit containerbegrip doe ik een poging tot verduidelijking. Ik doe dat kort en oppervlakkig: ik stip de hoofdlijnen aan en probeer de complexe materie in beeld te brengen.

    Een waarschuwing bij voorbaat: om te komen tot duurzaam onderwijs is een fundamentele verandering van de schoolorganisatie noodzakelijk. Het wenkende perspectief zit o.a. in betrokkenheid: duurzame organisatieontwikkeling werkt als alle actoren actief betrokken zijn bij en invloed hebben op het veranderingsproces.

    In dit concept tracht ik systematisch de bouwstenen te verzamelen van mijn droom voor duurzaam onderwijs op Nederlandse scholen voor voortgezet onderwijs. Ik doe het alsof ik werk aan een schoolplan voor een school.

    Scholen moeten vijf keer zo hard verduurzamen als ze nu doen’

    Deze krantenkop past niet bij dit artikel omdat het over verduurzamen van gebouwen gaat: Het verduurzamen van schoolgebouwen gaat te langzaam. Veel te langzaam, zeggen voorzitter Bernard Wientjes en directeur Etty Schippers van rijksinitiatief De Bouwagenda. “Scholen moeten vijf keer zo hard verduurzamen als dat ze nu doen”, stelt Wientjes. “In het huidige tempo zijn alle gebouwen, waaronder scholen, pas in 2350 duurzaam te noemen. Dat is niet zomaar een jaartal. Dat hebben we uitgerekend.”  (Trouw 11-04-19)

    Ik schrijf -hoe belangrijk ook- niet over duurzame gebouwen in het onderwijs maar over mensen die in die gebouwen werken en studeren: leraren en hun leerlingen. De samenwerking tussen deze twee geledingen en de participatie van leerlingen in het ontwerpen van betekenisvol onderwijs zijn in mijn visie cruciaal bij het denken over en werken aan duurzaam onderwijs. Mijn uitgangspunten zijn daarbij: 1. leerlingen en leraren zijn gelijkwaardig, niet gelijk en 2. de kwaliteit van het onderwijs verbetert door actieve participatie van alle geledingen in de schoolorganisatie. Duurzaam onderwijs is volgens mij de kans om leerlingen een stem te geven.

    Ecologische noodtoestand vraagt om andere kijk op onderwijs

    Onderwijspedagoog Gert Biesta (auteur van o.a. Het prachtige risico van onderwijs) pleit voor een andere kijk en richting in het voortgezet onderwijs als het gaat om duurzaam onderwijs. Dit vraagt volgens hem om pionieren en nieuwe wegen inslaan. Dromen, durven, doen zou ik zeggen in navolging op Ben Tiggelaar.

    In de pedagogiek gaat het volgens Biesta om existentiële vragen over hoe we als mensen proberen te leven en samen te leven. Vanuit die visie breidt hij de kerntaken van het onderwijs uit met het begrip subjectivicatie: Ik citeer Biesta: Het is gebruikelijk om kwalificatie, het aanbieden en verwerven van kennis en vaardigheden, als de ‘core business’ van het onderwijs te zien. Socialisatie, als het bieden van oriëntatie in tradities en praktijken, wordt daarbij vaak als de tweede ‘laag’ benoemd, en wordt meer en meer als taak van het onderwijs erkend. Is subjectificatie, de aandacht voor het persoon-zijn van de leerling, (…) de derde ‘laag?’

     Volgens Jan Jetten zijn systeemdenken en duurzaamheid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Eén van de belangrijkste uitgangspunten van systeemdenken is het stil staan bij de langetermijneffecten van onze acties. Jetten:

    Systeemdenken is de gerichtheid om onderlinge betrekkingen te zien in plaats van losse fenomenen, om patronen van verandering te zien in plaats van momentopnamen, om het verschil te zien tussen een probleem en een symptoom.

    Kinderen zijn van nature systeemdenkers. Op school is het echter net of we alle moeite doen, om aan het begrijpen van samenhangen en aan het natuurlijk leren van kinderen een einde te maken. Als we in staat zijn de complexiteit van de werkelijkheid beter te begrijpen, zijn we tevens in staat om positieve invloed uit te oefenen op deze werkelijkheid.

    Duurzaam onderwijs is ambitieus. Arjen Wals (hoogleraar Wageningen Universiteit) omschreef het als volgt:

    Het reguliere onderwijs is bijna volledig gericht op het versterken van de economie en gaat grotendeels voorbij aan de hedendaagse duurzaamheidskwesties. Daardoor missen jongeren het noodzakelijke basisdenken om wereldwijde problemen, zoals over voedselzekerheid, biodiversiteit of grondstoffenschaarste het hoofd te bieden.  We moeten jongeren opleiden en uitrusten met competenties die hen in staat stellen de wereld te verduurzamen.  (2015)

    Samenvattend spelen bij de conceptontwikkeling van duurzaam onderwijs in elk geval de volgende onderwerpen een rol:

    • de mate van participatie van alle direct betrokkenen op school;
    • de kerntaken van het onderwijs en ons mensbeeld en de rol van de school daarin;
    • systemisch denken als uitgangspunt voor pedagogiek en didactiek;
    • een andere visie op de economie van onze samenleving en
    • de organisatie van de school.

    De ontwikkeling van een concept voor duurzaam onderwijs vergt veel van alle betrokkenen. Veel tijd om te dromen, om te durven en te doen. Bereid zijn om je eigen oordelen en vooroordelen ter discussie te willen stellen. Bereid zijn om je kwetsbaar op te stellen. Om samen te werken. Om fouten te durven maken. Om lef te hebben. Om je verantwoordelijkheid te nemen in een wereld die in rap tempo verandert.

    Bouwstenen, dromen, pionieren…ik nodig je graag uit om ook te dromen over duurzaam onderwijs en eraan mee te bouwen. henktameling52@gmail.com  17 april 2019

     

    1. Waarden, proces en middelen

    Zoals alle organisatieprocessen bestaat een concept schematisch uit drie hoofdzaken: de waarden, het proces en de middelen oftewel: waarom, hoe en wat.

    De waarden die duurzame scholen als uitgangspunt hebben, zijn in dit concept de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s) of Duurzame Ontwikkelingsdoelen van Verenigde Naties. De voordelen van het gebruiken van SDG’s zijn dat ze algemeen, wereldwijd aanvaard zijn en dus in universele bewoordingen zijn geformuleerd. Heel praktisch en pragmatisch: in Nederland zijn de SDG-doelen leidend voor overheden en voor profit- en non-profitorganisaties.

    Het proces kent vele niveaus: landelijk (Tweede Kamer, ministeries, onderwijsinspectie, non-profitorganisaties), regionaal, lokaal en op het niveau van de afzonderlijke scholen. In dit document ga ik hier verder niet op in. Relevante organisaties zijn hierin m.i. de Coöperatie, Leren voor Morgen, YouthforClimate-NL, The Time is Now Foundation, Ecoschools, Groene brein, O3Effect.

    Tot het proces reken ik ook de strategie van invoering. Ik kies hierbij voor de whole school approach, zoals die o.a. door Arjen Wals (hoogleraar Wageningen) is ontwikkeld.

    Veranderingsprocessen zijn succesvol als goed en serieus is nagedacht over de voorwaarden waar het proces aan moet voldoen. Ik verbind dus voorwaarden aan de invoering van duurzaam onderwijs. Ik werk dat in het tweede deel van dit document uit. De voorwaarden hebben o.m. te maken mensen en middelen, met de opleidingen voor leraren en schoolleiders, met participatie van alle geledingen (docenten, leerlingen, ouders), met integraliteit en lange termijnbeleid.

    Het proces van invoering zal in de nabije toekomst een verplichte en een vrijwillige component omvatten. De aanstaande invoering van een ander curriculum heeft een groot verplichtend, d.w.z. door de overheid bekrachtigd karakter. Naar verwachting zal het onderwerp van duurzaamheid daarin een wezenlijk bestanddeel vormen. Daarnaast hebben de scholen zelf een grote mate van vrijheid in de te maken keuzes en in de omvang van duurzaam onderwijs op de eigen school.

    Tenslotte ga ik niet in op het onderdeel Middelen. De hoe-vraag van duurzaam onderwijs vind ik iets wat vooral aan de scholen zelf moet worden overgelaten. Gelukkig zijn tal van organisaties en scholen hierin al jarenlang actief. Zelf richt ik me wat dit betreft op een digitaal project voor sector- en profielwerkstukken op het gebied van duurzame onderzoeksonderwerpen.

    1. Definitie, missie, visie, strategie duurzame scholen
    • Definitie

    Duurzame scholen zijn scholen die als schoolgemeenschap actief, integraal en gestructureerd meerjarige bijdragen leveren aan een of meerdere duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, SDG’s) van de Verenigde Naties.

    • Missie

    Nederlandse scholen voor voortgezet onderwijs hebben als missie om als schoolgemeenschap gestructureerd een bijdrage te leveren aan zeventien Sustainable Development Goals of Duurzame Ontwikkelingsdoelen van Verenigde Naties, om de wereld tot “een betere plek te maken in 2030”, zoals de Verenigde Naties (VN) in hun voorstel voor een nieuwe mondiale agenda schrijven.

    Het eerste en belangrijkste doel is het beëindigen van extreme armoede, volgens de VN. Verder zijn er doelen over gezondheid, onderwijs en schoon drinkwater, maar ook doelen over duurzame energie, minder ongelijkheid en het aanpakken van klimaatverandering.

    • Visie

    De Nederlandse scholen voor voortgezet onderwijs leggen, bij het leveren van een bijdrage aan de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen, het accent op het vierde duurzame ontwikkelingsdoel van de VN: Kwaliteitsonderwijs en hieruit met name het zevende subdoel:

    Er tegen 2030 voor zorgen dat alle leerlingen kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, onder andere via vorming omtrent duurzame ontwikkeling en duurzame levenswijzen, mensenrechten, gendergelijkheid, de bevordering van een cultuur van vrede en geweldloosheid, wereldburgerschap en de waardering van culturele diversiteit en van de bijdrage van de cultuur tot de duurzame ontwikkeling.

    • Strategie

    Als uitgangspunt voor het leveren van een bijdrage aan duurzaam onderwijs wordt gekozen voor “a whole school approach.” Dit betekent dat de missie en visie van de school worden vertaald naar de praktijk van het onderwijs op de volgende onderdelen:

    • het curriculum
    • de pedagogiek
    • de didactiek
    • de professionele ontwikkeling van docenten en schoolleiders,
    • de bedrijfsvoering
    • de relatie van de school met de buitenwereld.
    • de kwaliteitszorg van duurzaam onderwijs, bewaakt door de onderwijsinspectie.

    3. Toelichting op de definitie van duurzame scholen 

    1. Schoolgemeenschap

    In mijn visie zijn bij de ontwikkelingen van een duurzame school alle geledingen (docenten, schoolleiders, onderwijs-ondersteuners, leerlingen en ouders) actief betrokken.

    1. Actief

    Leerlingen spelen een actieve rol in de door te voeren veranderingen op school volgens het principe van ‘student-led change’. Zij onderzoeken hun leer- en leefomgeving en werken aan concrete acties om deze (steeds verder) te verduurzamen.

    1. De schoolgemeenschap ontwikkelt eigen lesmateriaal, nodigt externe sprekers uit, regelt relevante excursies en realiseert internationale uitwisselingsprogramma’s van leerlingen uit het voortgezet onderwijs op het gebied van SDG’s.
    2. Integraal

    Het curriculum van een school behandelt naast ecologische, klimatologische, sociale, economische onderwerpen ook filosofische en ethische vraagstukken. Centraal staat de vraag: Hoe leer je jonge mensen duurzame afwegingen te maken?

    De manier van omgang met elkaar, de bedrijfsvoering op het gebied van energie, kantine- en reprofaciliteiten, de verwerking van afval, beleid m.b.t. mobiliteit zijn duurzaam op elkaar afgestemd: “De school ademt duurzaamheid.”

    1. Gestructureerd

    Het programma voor duurzame schoolontwikkeling wordt gestructureerd voorbereid, geïmplementeerd en geëvalueerd. Het programma van invoering heeft instemming van de MR, maakt deel uit van het Schoolwerkplan en de jaarlijkse begroting van de school op het gebied van financiën en formatiebeleid. De inspectie toetst dit vanzelfsprekend.

    1. Meerjarig

    De school ontwikkelt duurzame plannen voor meerdere jaren, verdeeld over de diverse leerjaren.

    1. Voorwaarden voor succesvolle implementatie
    •       Er is op school budget voor duurzame ontwikkeling.
    •       Er zijn medewerkers belast met specifieke taken, te denken valt aan coördinatoren voor duurzaamheid, docent-ontwikkelaars en portefeuillehouders in de schoolleiding voor duurzaamheid
    •       Duurzame ontwikkeling is opgenomen in het meerjarenplan (het schoolplan, voor vier jaar)
    •       Duurzaam onderwijs wordt bij diverse vakken op verschillende manieren getoetst
    •       Duurzaam onderwijs heeft een wettelijk kader met een parlementair ondersteund curriculum (voorstellen van de coöperatie Leren voor morgen)
    •       Het toetsingskader van de onderwijsinspectie is geënt op duurzaam onderwijs.
    •       In de jaarlijkse evaluatie van schoolontwikkelingen is ‘duurzame ontwikkeling’ een item; de stakeholders geven anoniem hun mening in enquêtes en/of nemen persoonlijk deel aan panels over de geboden kwaliteit van de school
    •       Duurzame ontwikkeling vormt een onderdeel van de opleidingsinstituten voor leraren in het Hoger Onderwijs.

    Bronnen:

    • Coöperatie Leren voor Morgen
    • Gert Biesta, Inaugurele rede als bijzonder hoogleraar Pedagogische dimensies van onderwijs, opleiding en vorming met bijzondere aandacht voor processen van humanisering en persoonsvorming./ Universiteit voor Humanistiek/11 april 2018
    • Jan Jetten, op website Wij-leren
    • The Time is now Foundation, rondetafelgesprekken 2019
    • Arjen Wals, persoonlijk hoogleraar Transformatief leren voor sociaalecologische duurzaamheid in zijn intreerede aan Wageningen University op 17 december 2015. http://www.wur.nl/nl/nieuws/Duurzaamh…

     

     

    • Share:
    author avatar
    Henk Tameling

    Henk Tameling (1952) is als docent en (interim)schoolleider verbonden geweest aan onderwijsinstellingen in Friesland, Groningen en de Randstad. Laatste functie: 2016-2018 waarnemend rector van het Coornhert Lyceum, Haarlem. Tameling was directeur van de Waddenvereniging en uitgever van de boot-aan-bootkrant Over ’t wad en Terschelling Magazine.
    Als vrijwilliger is hij - naast NADO- actief bij het Westfries Museum ( voorzitter bestuur Vrienden van het Museum).

    Vorig bericht

    DUURZAME ONTWIKKELINGSDOELEN OP HET GEBIED VAN ONDERWIJS
    17 april 2019

    Volgend bericht

    INITIATIEF GENOMINEERD VOOR TROUW DUURZAME TOP 100 VAN ONDEROP
    3 juni 2019

    Misschien is dit ook interessant

    GoGoals-game-session-e1640783357796
    WIE HET EERST OP 2030 STAAT HEEFT GEWONNEN!
    4 maart, 2023
    Afbeelding8
    HUNGARY: THE REAL SCHOOL IS MAKING IT REAL
    18 december, 2022
    DDV 231122 03
    2023: MEER SAMENWERKEN, MEER DOEN
    17 december, 2022

    Laat een reactie achter Reactie annuleren

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    Zoeken

    Categorieën

    • Achtergrond
    • Actualiteit
    • Blog
    • Circular skills
    • Climate change
    • De school van de toekomst
    • Dutch academy for sustainable education
    • duurzame docenten
    • Duurzame projecten
    • Duurzame scholen
    • Evenement
    • Interviews
    • Investeren in jongeren
    • Klimaatbeleid
    • Leerlingenparticipatie
    • Lesmateriaal
    • Mediatheek
    • Natuur en milieu
    • Nieuws
    • Onderwijs
    • Recensie
    • Stelling van de maand
    • Transitie
    • Werkdruk
    • Werkdruk onderwijs
    Inschrijven nieuwsbrief
    info@academievoorduurzaamonderwijs.nl

    Inschrijven nieuwsbrief

    Over NADO

    • Wat willen wij ?
    • Waarom
    • Wat doen we
    • Ons team

    Links

    • inspiratie
    • Cursusaanbod
    • Portfolio
    • Mediatheek

    Privacy

    • privacy
    • Disclaimer

    Volg ons

    Gemaakt door Pelt-ICT. Copyright ©2022

    • Privacy
    • Sitemap
    Wij gebruiken cookies op onze website om ervoor te zorgen dat onze site zo soepel mogelijk draait. Door op “Alles accepteren ”, te drukken gaat u akkoord met het gebruik van onze cookies. Het is ook mogelijk om de cookies aan te passen via "Instellingen".
    InstellingenAlles WeigerenAlles accepteren
    Manage consent

    Privacy Overzicht

    Deze website maakt gebruik van cookies om uw ervaring te verbeteren terwijl u door de website navigeert. Hiervan worden de cookies die als noodzakelijk zijn gecategoriseerd in uw browser opgeslagen, omdat ze essentieel zijn voor de werking van basisfunctionaliteiten van de website. We gebruiken ook cookies van derden die ons helpen analyseren en begrijpen hoe u deze website gebruikt. Deze cookies worden alleen met uw toestemming in uw browser opgeslagen. U heeft ook de mogelijkheid om u af te melden voor deze cookies. Maar als u zich afmeldt voor sommige van deze cookies, kan dit uw surfervaring beïnvloeden.
    Necessary
    Altijd ingeschakeld
    Noodzakelijke cookies zijn absoluut noodzakelijk om de website goed te laten functioneren. Deze cookies zorgen anoniem voor basisfunctionaliteiten en beveiligingsfuncties van de website.
    CookieDuurOmschrijving
    cookielawinfo-checkbox-analytics11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
    cookielawinfo-checkbox-functional11 monthsThe cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
    cookielawinfo-checkbox-necessary11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
    cookielawinfo-checkbox-others11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
    cookielawinfo-checkbox-performance11 monthsThis cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
    viewed_cookie_policy11 monthsThe cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
    Functioneel
    Functionele cookies helpen om bepaalde functionaliteiten uit te voeren, zoals het delen van de inhoud van de website op sociale mediaplatforms, het verzamelen van feedback en andere functies van derden.
    Prestatiecookies
    Prestatiecookies worden gebruikt om de belangrijkste prestatie-indexen van de website te begrijpen en te analyseren, wat helpt bij het leveren van een betere gebruikerservaring voor de bezoekers.
    Analytics
    Analytische cookies worden gebruikt om te begrijpen hoe bezoekers omgaan met de website. Deze cookies helpen bij het verstrekken van informatie over statistieken, het aantal bezoekers, het bouncepercentage, verkeer, enz.
    CookieDuurOmschrijving
    _ga2 yearsThis cookie is installed by Google Analytics. The cookie is used to calculate visitor, session, campaign data and keep track of site usage for the site's analytics report. The cookies store information anonymously and assign a randomly generated number to identify unique visitors.
    _gat_gtag_UA_135558333_31 minuteThis cookie is set by Google and is used to distinguish users.
    _gid1 dayThis cookie is installed by Google Analytics. The cookie is used to store information of how visitors use a website and helps in creating an analytics report of how the website is doing. The data collected including the number visitors, the source where they have come from, and the pages visted in an anonymous form.
    Advertentie
    Advertentiecookies worden gebruikt om bezoekers relevante advertenties en marketingcampagnes te bieden. Deze cookies volgen bezoekers op verschillende websites en verzamelen informatie om aangepaste advertenties weer te geven.
    Andere
    Andere niet-gecategoriseerde cookies zijn cookies die worden geanalyseerd en die nog niet in een categorie zijn ingedeeld.
    OPSLAAN & ACCEPTEREN
    Aangedreven door CookieYes Logo