NIEUW: EEN VAK DAT ALLÉÉN GAAT OVER DUURZAAMHEID

De eerste les van het nieuwe vak Sustainability in 3 vwo op het Berlage Lyceum.

Het Berlage Lyceum in Amsterdam is gestart met een pilot voor een nieuw vak: Sustainability. Een primeur in het vo en geïnspireerd op de Radboud Universiteit in Nijmegen, die sinds dit jaar alle studenten onderwijst in duurzaamheid. Initiatiefnemer Felix Spee: ‘Als UNESCO-school zou het een van de pijlers van ons onderwijs moeten zijn.’

Tekst: Trisha Goossens Foto’s: Felix Spee/Berlage Lyceum

Op het Amsterdamse Berlage Lyceum wordt bij vakken als biologie, aardrijkskunde en economie in de schoolmethoden wel aandacht besteed aan duurzaamheid, maar altijd zijdelings, of als een van de vele hoofdstukken, vertelt docent Felix Spee. ‘We zijn een UNESCO-school en in de doelen van de UNESCO staat expliciet dat duurzaamheid een van de pijlers zou moeten zijn van het onderwijs.’ Toen Spee zag hoe de Radboud Universiteit in Nijmegen het aanpakte, nam hij afgelopen schooljaar het initiatief om van duurzaamheid een volwaardig vak te maken.

Groen licht

Hoewel Spee zijn afdelingsleider, die erg bezig is met onderwijsvernieuwing, direct meekreeg, was er bij de rector eerst nog enige aarzeling. ‘Vervolgens heb ik het vak gepresenteerd aan de medezeggenschapsraad, en zo rond maart kreeg ik definitief groen licht. Veel docenten zijn enthousiast, maar zien nog niet altijd de ruimte om een bijdrage te leveren. Er zijn gelukkig wel twee docenten aardrijkskunde die vanaf volgend schooljaar mee willen doen. Dat is fijn, dan is het niet meer een eenmansproject.’ 

---

‘De pilot start in 3 vwo. Als het een succes wordt, is de wens om het vak ook te geven in andere jaarlagen’

---

Om het vak vorm te geven zocht hij contact met partijen buiten de school. De bedoeling is dat leerlingen op technasium-manier in teams gaan werken aan grote duurzaamheidsopdrachten voor een stichting of een bedrijf in de omgeving. De pilot draait twee jaar, te beginnen in twee klassen 3 vwo. ‘Daar zat net een beetje ruimte in het rooster en ik geef beide klassen komend jaar les. Als het een succes wordt, is de wens om het vak ook te geven in andere jaarlagen.’ Er is bewust gekozen voor een vak zonder cijfers, en omdat het om de onderbouw gaat, maakt het ook geen onderdeel uit van het examenprogramma. ‘De werk- en toetsdruk is in de derde klas al zo hoog’, aldus Spee.

Voor advies en ondersteuning bij het opzetten en de invulling van het vak zocht Spee contact met het SLO, de commissie duurzaamheid van Esprit Scholen (waar Het Berlage onder valt) en met NADO. In het vak zitten activiteiten (meedoen aan de Amsterdam Clean Up Day), interactieve spelelementen (de leerlingen spelen een klimaatadaptatiegame ontwikkeld door de gemeente Amsterdam en het ANMEC), ontwikkelopdrachten (duurzame cosmetica) en internationale aspecten (ze voeren een duurzaamheidsopdracht uit met leeftijdsgenoten van een school in India).

Ook bevat het programma grote duurzaamheidsopdrachten, waarvoor Spee bedrijven en stichtingen in de buurt van de school benaderde (‘met uitzondering van Tata, dat is niet vlak bij de school maar dichtbij waar ik woon’). Het AmsterdamUMC, Tata Steel IJmuiden, stichting ROEF, stichting Duurzaam in de Pijp en het bedrijf Growy waren enthousiast en werken mee aan de vormgeving van het nieuwe vak. Zij formuleren opdrachten waar leerlingen echt iets mee kunnen en worden gematcht met leerlingenteams. De meeste deelnemende organisaties doen ook mee aan de maandelijkse feedbackrondes, zodat de leerlingen waardevolle informatie meekrijgen.

Eigen dak eerst

Voorbeelden van waar de betrokken bedrijven met de leerlingen aan willen werken, zijn: het openen van een markt voor verticalfarming-producten (Growy), hoe Het Berlage het eigen zwarte en platte dak kan vergroenen (Stichting Roef) of het doen van onderzoek voor het ontwerpen van een voorlichtingsbord over de klimaatbestendigheid en biodiversiteit van de omgeving (AmsterdamUMC). De leerlingen werken op school aan de opdrachten, maar er is ruimte voor excursies, zoals een bezoek aan het AmsterdamUMC en Tata. Het leerlingenteam met de beste, meest creatieve oplossing voor een duurzaamheidsprobleem mag door naar de Science Fair in Wageningen, georganiseerd door stichting GLOBE.

---

‘Leerlingen leren grote opdrachten aan te pakken en krijgen zelf de verantwoordelijkheid tot oplossingen te komen’

---

‘Het wordt geen vak van kennisoverdracht, en ook geen politiek gekleurd vak. We werken volgens een onderwijskundige methode waarbij leerlingen leren – onder begeleiding – om grote opdrachten aan te pakken. Daarbij krijgen ze zelf de verantwoordelijkheid om tot oplossingen te komen. Want uiteindelijk draait het erom dat wij als middelbare school een generatie opleiden die zo duurzaam mogelijk zal (moeten) gaan leven.’