SLAH 25 JAAR: VAN OUDE MENSEN EN DINGEN DIE NIET VOORBIJGAAN

Stichting Literaire Activiteiten Heerenveen  (SLAH) 1988-2013

 

Van oude mensen en dingen die niet voorbijgaan

De wereld in een notendop met Heerenveen als middelpunt van die wereld.

Op 16 april 1988 wordt in Het Posthuis in Heerenveen ‘”een literaire avontuur” georganiseerd onder de titel De jaren 60. Optredende schrijvers zijn o.a. Remco Campert, Mensje van Keulen, Simon Vinkenoog en Johnny van Doorn. Een half jaar later is de Stichting Literaire Activiteiten Heerenveen opgericht.

De initiatiefnemers komen uit de wereld van het openbaar voortgezet onderwijs, het Posthuistheater, de lokale media, de plaatselijke boekhandel en bibliotheek.

Op 1 december 2013 is er in Heerenveen een feestelijke receptie om dit jubileum te vieren. Een goede reden om terug te blikken en vooruit te kijken.

1988.Voor mij lijkt het wel gisteren, toen Remco Campert, Johnny van Doorn en Simon Vinkenoog uit de trein stapten en linea recta een kroeg op Koemarkt opzochten. Het was houwen en keren om ze op tijd op het podium van het theater te krijgen.

2013:De wereld  staat op zijn kop: economische crisis, klimaatproblemen, media revoluties, 1/3 vd huwelijken strandt, de gemiddelde levensduur van de mens stijgt nog steeds.

Knap dat de SLAH met zoveel veranderingen overeind is  gebleven, tegen de  digitale stroom in.

Wordt er minder wordt gelezen , worden er minder  boeken gekocht? Is er een toekomst voor de SLAH de komende 25 jaar. We gaan het bekijken.

Ik behandel  in vogelvlucht  een halve eeuw, van 1988 tot 2038 , aan de hand van twee invalshoeken: cultuur en media enerzijds   en onderwijs anderzijds.

Ik doe dat omdat hierin de basis lag van de begintijd van de SLAH: Het Posthuis, de openbare bibliotheek, het voortgezet onderwijs, de plaatselijke media Koerier en Heerenveensche Courant.

Mijn verhaal is niet wetenschappelijk, het is heel ongenuanceerd en in heel grote lijnen. Een houtskoolschetsje.

Ik rond af met zeven tips voor de toekomst en een eigen gedicht voor de SLAH.

Ten eerste: Cultuur en media

 

1988-2013

Antennes op de daken voor analoge radio  en tv programma ‘s van publieke omroepen.

We bekijken video en luisteren naar cassettebandjes.

De postbode en krantenbezorger laten elke dag de brievenbus klepperen.

Wij schrijven met de hand brieven, we versturen een telegram of een fax naar verre oorden.

We vergaderen in rokerige zaaltjes onder aanvoering van een bestuur met agenda en notulen. De revolutie komt eraan: In 1988 is de eerste Europese internetverbinding een feit. In 2008 krijgen we Hyves en Facebook

Vrijwel elke Nederlander koopt een smartphone.

Uitgeverijen komen in handen van grote mediaconcerns en investeringsmaatschappijen.

Niet de interessante inhoud van de media, maar de winstmaximalisatie is doorslaggevend voor de aandeelhouders, De krantenconcerns gaan hun boekje te buiten: ze kopen uitgeverijen en radiostations  op.

Zo koopt bv  krantenconcern NDC  uitgeverij Veen en PCM  koopt uitgeverij Meulenhoff.

2013

De antennes vervangen door schotels en glasvezelkabels

We kijken en luisteren digitaal naar commerciële en niet-commerciële zenders.

Videobanden zijn vervangen door DVD.

De Free record shop, de videotheken en de bibliotheken verkeren in zwaar weer. Iedereen kan op het world wide web zijn eigen videoprogramma maken. De e-reader rukt op.

De krant krijgen we op tabloid, bij mij in Groningen bezorgd door een anonieme groep allochtone mannen op bromfietsen.

We besteden onze vrije tijd steeds meer aan  internet, sociale media, gaming.

We kijken meer tv dan dat we lezen. Bij jongeren staat lezen op de 9e plek met computeren, gamen en tv kijken  bovenaan in hun top 10.

De crisis slaat op alle fronten toe

We kopen steeds minder tijdschriften, in 2013 10 % minder dan het jaar daarvoor

Bij Sanoma winden ze er geen doekjes om : de Playboy, de Nieuwe Revue en nog een paar andere tijdschriften  gaan in de uitverkoop.

Bij de  WPG weekbladpersgroep leggen o.a. Ouders van Nu het loodje.

We kopen steeds minder kranten, de NDC moet de radiozenders en de boekenuitgeverij Veen tegen verlies van de hand doen en ontslaat 250 van de 750 medewerkers.

De kranten zoeken  wanhopig hun weg in de multimediale wereld, de ene hoofdredacteur na de andere stapt op,  zoals bij de Volkskrant, Dagblad vh Noorden, Financieel dagblad en de NOS.

Bij de boekenuitgevers eenzelfde beeld.

De boekenketen Polare ontslaat deze week 75 medewerkers.

Van de 75000 m2 opslagruimte bij het  Centraal Boekhuis wordt het grootse deel gebruikt voor mode en health care.

In 2013  is tot nu toe 6% minder boeken verkocht dan in 2012.

47% van de mensen koopt een boek nog in een winkel, 30% koopt online, 23% doet beide.

Wie lezen er relatief het meest? Mannen, autochtonen en kinderen van hoog opgeleide ouders.

In 2013 wordt 23% meer studieboeken online gekocht dan het jaar ervoor.

Bol.com levert  de online bestelde en betaalde boeken af bij AH.

AKO en BRUNA werken met digitale platformen voor de verkoop.

Bij Bol.com kun je je eigen boek laten maken onder hun merknaam Brave New Books.

De belangstelling voor taal is groot: de boekjes van Cornelisse gaan als warme broodjes over de toonbank.

De jeugd van tegenwoordig voegt nieuwe creaties toe aan ons vocabulaire.

Over 25 jaar 2038   een voorspelling over Cultuur en Media

Huizen, winkels, kantoren en straten voorzien van video camera s en wifi accespoints. Spraak omgezet in tekens, het handschrift is verleden tijd.

De pc, lap top en iPad , de smartphone vervangen door Google brillen en horloges. Vingerafdruk en irisscanner herkennen en identificeren je overal world wide. De krant kopen we hooguit in het weekend.

Boeken lezen we voor het grootste deel digitaal. Misschien gaat het nog veel sneller en anders. Wie het weet mag het zeggen.

Kom ik bij mijn tweede invalshoek die van

Onderwijs, 25 jaar geleden

 

OP SCHOOL  STONDEN ZE…

Op school stonden ze op het bord geschreven,

het werkwoord hebben en het werkwoord zijn;

hiermee was de tijd, was eeuwigheid gegeven,

de ene werkelijkheid, de andre schijn.

 

Hebben is niets. Is oorlog. Is niet leven.

Is van de wereld en haar goden zijn.

Zijn is, boven de dingen uitgeheven,

vervuld worden van goddelijke pijn.

 

Hebben is hard. Is lichaam. Is twee borsten.

Is naar de aarde hongeren en dorsten.

Is enkel zinnen, enkel botte plicht.

 

Zijn is de ziel, is luisteren, is wijken,

is kind worden en naar de sterren kijken,

en daarheen langzaam worden opgelicht.

Ed Hoornik

Onderwijs in 1988

De boekenlijsten zijn verplicht. Als docent Nederlands neem ik mondelinge tentamens af over 25 literaire werken. In mijn lessen hamer ik op stijl, spelling, ik neem mijn leerlingen mee in de culturele wereld.  Ik corrigeer me suf, stapels met de handgeschreven brieven, opstellen en samenvattingen gaan door mijn handen. Wat literatuur is, is onomstreden.

Kennis halen we uit encyclopedieën, boeken, tijdschriften en kranten. Kennis is macht en de docent heeft een zeker gezag.

 

Vandaag, onderwijs anno 2013

Op veel scholen is er een verplichte lijst van 5 tot 10 boeken, literatuur en lectuur lopen door elkaar heen. De thriller wordt literair.

Taalbeheersing is dominant in het onderwijs: leerlingen blinken nu uit in presentatiekunst.

Op school zijn de eerste digitale autochtonen: leerlingen en ook leraren die geen wereld zonder internet hebben gekend! Kennis putten we uit sociale media als Wikipedia.

Kennis is geen macht meer, kennis is van iedereen, vrij te verkrijgen op het www.

Cursussen zijn vaker online, professor Robert Dijkgraaf legt Einstein  live uit op NL 3 en zelf volg ik  thuis op mijn iPad colleges van de Universiteit van NL.

Scholen concurreren met elkaar, de inspectie waakt als een keuringsdienst van waarden over de kwaliteit en  media als Trouw, De Volkskrant en Elsevier produceren jaarlijks rankingslists. En de docent …moet weer academisch geschoold zijn.Technische vakken winnen aan populariteit.

 

 

Het onderwijs in 2038?

Het onderwijs is grotendeels digitaal, elk studieboek is uniek. Opdoen van kennis en vaardigheden en toetsing daarvan zal gepersonaliseerd gebeuren op internet.

Afstandsleren maakt fysieke aanwezigheid voor een deel overbodig.Selectie is toegenomen, private onderwijsinstellingen renderen. Leren doen we permanent.

We werken en leven langer. In 2030 zijn er 2,5 miljoen van 60 jaar, 2,4 miljoen mensen van 70 en 2 miljoen mensen van 75 jaar, dat zijn er zo’n 7 miljoen bij elkaar.

In NL hebben wij de hoogste pensioenen van Europa.

Ik kom tot een afronding

Literatuur  was en is een wezenlijk onderdeel van onze cultuur:  Indiase cultuur, Griekse oudheid,
middeleeuwen, renaissance, romantiek, verlichting, impressionisme, expressionisme, modernisme en wat voor ismen dan ook.

En  o.a. hierin ligt de sleutel voor succes van de SLAH in de periode 2013-2038

We hebben meer tijd om te lezen

Welke doelgroep? Welke volwassenen zijn vaardige lezers?

De betere lezers zijn te vinden onder mannen, autochtonen en kinderen van hoger opgeleide ouders. Vaardige lezers bezoeken vaker een museum, concert of toneelstuk. Ook zijn ze vaker zelf actief als kunstenaar. Verder doen ze vaker vrijwilligers- of liefdadigheidswerk, doen ze meer aan sport en bezoeken ze vaker sportwedstrijden.

Je hoeft geen profeet te zijn om vast te stellen dat in een anonieme wereld de behoefte  toeneemt aan fysiek, persoonlijk contact. Zingeving centraal zoals in het gedicht van Hoornik  het zijn en niet het hebben

In 2038, wij zijn zoals we vandaag hier voornamelijk zitten- allemaal 80-100 jaar

Ik zie heel veel kansen voor de SLAH

 

Zeven tips voor de toekomst van de SLAH

1.Doe net als 25 jaar geleden toen we met schrijvers terugblikten op De jaren  60: dat wordt dus in 2014 Terug naar de jaren 80; serie van maken; de schrijvers van die tijd leven nu nog Zwagerman, t’Hart, Noordervliet, Treur.

2.Reflectie, verdieping, ontspanning, ontmoeting, ..mooie kernwaarden waar de SLAH een bijdrage aan kan leven, daarom: verbreding van het begrip literatuur… stichting leesactiviteiten?

3. Oudere mensen hebben een ander bio ritme; hou daar rekening mee met de tijdstippen: Misschien meer middag activiteiten?

4. Online activiteiten; mensen kunnen thuis dmv videostreaming live volgen wat bij de SLAH gebeurt.

5. Wat goed was, niet overboord gooien: de schrijfcursussen van weleer terug?

6. Poëzie is een  middel bij uitstek voor reflectie, voor verdieping over ingeving, net als columns. Er worden mooie kritische  beschouwingen gemaakt. Nodig  columniste Aleid  Truyens van De Volkskrant uit en je hebt een mooi debat over ons onderwijs.

7.Beperk je  niet tot alleen voorlezen door schrijvers,  maar besteedt  ook aandacht aan kennisoverdracht over letterkunde en cultuur .  Een nieuw  avontuur? HOVO: Heerenveen Onderwijs voor ouderen?

Tenslotte

Ik sluit af met mijn eigen manifest of mantra zo u wilt.

Kunst en Cultuur  zijn van alle tijden .

Kunst en cultuur moeten.

Elke dag.

Net als ademen, bewegen, eten, drinken.

Als je niet ademt, sterf je.

Als je niet beweegt, word je stijf en dik.

Als je niet eet, leef je niet lang.

Als je niet drinkt, is het snel gebeurd.

Waarom?

Om te leven, om je lichaam en geest

in goede conditie te houden,

om nieuwe werelden te ontdekken,

om jezelf beter te leren kennen,

om jezelf uit te dagen, om uit te zoeken

wat het beste bij jou past,

om te kijken, te voelen, te horen,

om je fantasie te gebruiken,

om je grenzen te verleggen,

om te ontdekken wat jij wilt,

om te ontdekken wat jij kunt,

om te ontdekken welke tijd het was,

welke tijd het is en zal worden,

om te zien hoe je idee

in een vorm kunt gieten,

om te leren hoe je

je gevoelens kunt drukken

in muziek, schilderen, schrijven, dans, sport,

om op ontdekkingsreis te kunnen gaan,

om mooi en lelijk voor jezelf te kunnen onderscheiden,

om  te onderzoeken wat je normaal en niet normaal vindt,

om je mening te vormen,

om te ontdekken welke vooroordelen je hebt,

om te leren kiezen,

om inspiratie op te doen.

Kunst en Cultuur: omdat  alles van waarde weerloos is

omdat het  leven meer is dan geld verdienen.

Kunst en Cultuur: omdat de verbeelding je hart raakt

omdat de  dagelijkse werkelijkheid  zo voorspelbaar is.

Daarom blijven kunst en cultuur. Altijd. Denk ik. Hoop ik.

Beste SLAH, Tot ziens in 2038 Henk Tameling 301113