VAN DE KLAAGMUUR: WERKDRUK

Na bijna veertig jaar voortgezet onderwijs en met de AOW binnen handbereik, is voor mij de tijd rijp om een van de meeste markante heilige huisjes van het onderwijs aan een nader onderzoek te onderwerpen: werkdruk. Het onderwerp lijkt op een klassieker: wat veertig jaar geleden een hot item was, is nog steeds een behoorlijk aandachtspunt, zeg maar gerust een dingetje.

Wat me intrigeert is hoe het komt dat tienduizenden intelligente mensen er niet in slagen een kwaal te genezen. Is het onderwerp  van de werkdruk onoplosbaar? Lijden wij aan tunnelvisies in het onderwijs? Is het een mantra?

Ik ga u niet vermoeien met alle CAO- afspraken die er gemaakt zijn om de werkdruk te reduceren. Het lijken allemaal goed bedoelde lapmiddelen. Mensen die het meest profiteren van werkdruk verminderende maatregelen zoals  docenten met BAPO, hoor ik wel erg vaak klagen over werkdruk. Ik zal u niet lastig vallen met akkoorden en intentieovereenkomsten. Plannen voor beloningsdifferentiatie, toeslagen, extra periodieken, loopbaanbeleid. Mijn boekenkast staat er mee vol. Veel stof, weinig wol. Net als ik kunt u ook een RSI blessure oplopen bij het googelen op het thema van werkdruk. Stress burnout, ziekteverzuim, de belangrijkste werkdrukvoorspellers, grotere belasting voor vrouwen dan voor mannen, relatie met privé situaties, het hebben van kinderen, werkelijk alles lijkt onderzocht.

Smart

Gedeelde smart is halve smart: Bij de beroepsgroepen scoorden docenten van basis, voortgezet en hoger onderwijs, artsen verpleegkundigen en ziekenverzorgenden, verzekeringsagenten en makelaars, boekhouders en kassiers en leidinggevenden hoog op werkdruk. Waarmee het probleem alleen maar groter lijkt te worden

Docenten

Ik kan het onderwerp objectief benaderen met ziekteverzuimcijfers, met standaardvergelijkingen in een benchmarkt. Ik kan het probleem relativeren, bagatelliseren, ontkennen, empathisch benaderen…de werkdruk is er niet mee van de baan en blijft blijkbaar best wel bestaan. Toch ga ik proberen het favoriete onderwerp bij vergaderingen en verjaardagsfeestje te analyseren om oplossingen te bedenken. Waar denken docenten vooral aan bij werkdruk?

De samenleving die de school in dendert met hypes en echte problemen als dyslexie, dyscalculie, ADHD, PDDNOS, game verslaving, scheidingen en Wilders. Irritatie en boosheid over schoolleiders die niet luisteren en niet in staat zijn printers en wifi goed te laten werken. Ergernis over het regeringsbeleid en de Tweede Kamer die geen oog hebben voor de echte problemen: te grote klassen, te weinig ondersteuning, veel zorgplichten erbij en slechte accommodaties. Om nog maar te zwijgen van de op ambities gerichte veranderplannen van elke ijdele bewindsvrouw- of man.

Niet klagen maar dragen zei mijn moeder altijd goedbedoeld bij ongeluk en tegenslag. Ik bedoel te zeggen: waarom zou je je druk maken over externe zaken waar je als individuele werknemer weinig aan kunt veranderen met uitzondering van de juiste stem uit te brengen bij verkiezingen of vakbondsvrouw of volksvertegenwoordiger te worden.

Eureka

Een docent denkt bij werkdruk steevast aan klassengrootte, veel mentoraatswerk, zinloze vergaderingen en weinig aandacht van de leidinggevenden voor de werkdruk. Ook worden vaak genoemd: de waan van de dag, onvoldoende steun van de schoolleiding bij het oplossen van geschillen met leerlingen ( en hun ouders), niet overtuigd zijn van de noodzaak om te veranderen, het gebrek aan motivatie en concentratie bij leerlingen en het taakbeleid. Eigenlijk laat de klacht zich mooi algemeen omschrijven met: werkdruk wordt veroorzaakt door alle dingen die er bij komen zonder dat er wat afgaat. Eureka: in deze omschrijving zit volgens mij ook de oplossing

Wij weten allemaal dat we in het onderwijs onze eigen rampzalige planning met veel piekmomenten organiseren met een jaar dat structureel twaalf weken mist. Dat is een gegeven waar we slim mee om moeten gaan. Laten we starten met de stofkam door het taakbeleid te halen onder het mom van het moderne managersjargon: keep it stupid simple.  Hier volgt mijn top 10. Daar gaan we.

Top tien

1. Iedere docent is verantwoordelijk voor zijn eigen vak en hij runt zijn eigen toko met de collega’s van dezelfde toko. Excursies, uitstapjes en werkweken horen hier ook bij. Alleen doen als je ze nuttig acht voor kennis en Bildung voor je leerlingen. Stop met iets te doen omdat het leuk is. Zeg vaker nee tegen goedbedoelde acties en evenementen van de korte baan en een hoog hijggehalte.
2. Concentreer je op enkele grote taken en minder op veel kleine. Breng het taakbeleid terug tot de essentie van ons werk: onderwijs en leerlingenbegeleiding. Kap in het woud van bureaucratische boekhouding. Maak afspraken op basis van vertrouwen in plaats van een kookwekker.
3. Verdeel het vele werk slim onder elkaar. Vertrouw op elkaar en verdeel de verantwoordelijkheden binnen een vakgroep. Roulatie zorgt voor prettige variatie in je werk.
4. Laat de schoolleiding het werk van docenten niet overdoen en omgekeerd: laat de schoolleiding en het OOP die dingen doen waar ze voor zijn aangesteld.
5. Minimaliseer informatiestromen. Stop met de CC-cultuur: Waarom moet iedereen overal van op de hoogte op de zijn? Weiger per mail te beantwoorden, verlang een persoonlijk gesprek.
6. Hou op met bijeenkomsten en vergaderingen langer dan een uur. Beleg twee keer per week gedurende het eerste lesuur werkoverleggen en laat de schooldag een uur later beginnen. Leerlingen blij en docenten zijn elke week bij met hun extra werkzaamheden.
7. Geef jonge docenten kans om ook primus inter paris te worden. Zij kunnen vaak slimmer en sneller overleggen dan wij oudjes.
8. Docenten: Werk tot 17.00 uur op school en stop na 18.00 uur met werken, doe je mailbox en GSM voor school uit.
9. Leidinggevenden: Maak goede werkplekken voor docenten.
10. Leidinggevenden: Stop met functioneringsgesprekken, hou elke week een rondje belangstellingsgesprekken.

Tenslotte.

Politici en bestuurders: Maak scholen kleiner, klassen groter en investeer in je menselijk kapitaal. Dan kun je op mijn stem rekenen.

Henk Tameling van het bouwjaar 1952,