Whole School Approach to Sustainability

Twee jaar lang werkten onderzoekers en docenten aan de implementatie van de ‘Whole School Approach to Sustainability’. De resultaten van het praktijkgerichte onderzoek werden gedeeld op de slotconferentie: De hele school door een Groene Bril.

Voor het onderzoek werden door drie (v)mbo scholen projecten opgezet voor groen onderwijs. Ze werden gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Deze projecten varieerden van een warmetruiendag tot het ontwikkelen van de visie voor een groene school. Hierbij werden ze gemonitord en begeleid door wetenschappers van Wageningen Universiteit, Aeres Hogeschool Wageningen en Oberon. Hoewel de projecten verschilden, was de gemene deler dat de Whole School Approach to Sustainability (WSA) werd toegepast.

Whole School Approach
Kort door de bocht is de WSA een integrale aanpak om duurzame ontwikkeling te integreren in het onderwijs. Niet alleen lessen over duurzaamheid dus, maar juist de verbinding tussen de verschillende domeinen van onderwijs, zowel binnen als buiten de school. Die verschillende domeinen zijn curriculum, visie, didactiek, omgeving, bedrijfsvoering, en professionalisering. Een uitgebreidere uitleg over de Whole School Approach to Sustainability en de domeinen vind je hier. 

Relevantie
De urgentie om leren voor duurzame ontwikkeling te implementeren in het onderwijs werd benadrukt door Arjen Wals, Professor Transformative Learning for Socio-Ecological Sustainability Wageningen University Research. Ten eerste is niet alle kennis aanwezig om de uitdagingen die verduurzaming opwerpt aan te gaan. ‘’Oplossingen zijn niet altijd hapklaar, daarom moeten leerlingen in staat zijn zelf met oplossingen te komen’’ volgens Wals. Hiervoor is een integrale aanpak waarbij de wereld op school verbonden wordt met de uitdagingen in de wereld daarbuiten cruciaal. Daarnaast is het onderwijs nu te veel gefocust op de groei van de economie, terwijl de mogelijkheid van groei vaak gepresenteerd wordt als argument om niet over te gaan op duurzame energie. ‘’Onderwijs is niet uitsluitend bedoeld om de economie te dienen’’ zegt Wals. De Whole School Approach biedt een concreet raamwerk om deze innovaties te realiseren.

Onderzoeksresultaten
Een mooi idee dus, maar hoe vertaalt dit zich naar de praktijk? Om dit uit te vinden werd tijdens het onderzoek de vraag gesteld: ‘In hoeverre ondersteunt de WSA de implementatie van duurzame ontwikkeling?’. Bij de deelnemende scholen werden vragenlijsten afgenomen aan de start en het einde van de implementatie van de innovatie. Deze interviews dienden om inzicht te krijgen in wat de deelnemers (zowel docenten, leerlingen, als ondersteunend personeel) onder leren voor duurzame ontwikkeling verstaan en in hoeverre ze menen dat dit geïmplementeerd is op hun school.

De verrassende conclusie was dat op alle scholen de deelnemers het gevoel hadden dat de aanwezigheid van leren voor duurzame ontwikkeling verminderd was. Ook het gebruik van het Groene Kompas (een tool om te kijken hoe duurzaamheid in geïntegreerd is op een opleiding) wees uit dat de scholen er niet op vooruit waren gegaan.

Dat er geen significant resultaat is gevonden betekent echter niet dat de effectiviteit van de WSA in twijfel getrokken hoeft te worden. Het idee van de WSA is dat het een integrale aanpak is – en daarom moeten de interventies niet slechts veranderingen gedurende een korte termijn zijn, maar doorgevoerd worden in het DNA van de school. Op die manier worden interventies daadwerkelijk waarde veranderend. Daarnaast biedt de theoretische onderbouwing van de WSA juist een handvat voor suggesties voor hoe de projecten verbeterd kunnen worden. Enkele van de projecten richtten zich namelijk slechts op één domein van de WSA, zoals een interventie in de visie, of alleen in het curriculum.

Handleiding voor de Whole School Approach
Hoe dit in de praktijk verbeterd kan worden werd geïllustreerd in een workshop door Heleentje Swart, programmaleider van Spark the Movement. Zij ontwikkelde een praktische handleiding om de WSA toe te passen op school. De les om mee naar huis te nemen is dat om een interventie effectief te laten zijn in het implementeren van leren voor duurzame ontwikkeling, er altijd gekeken moet worden of de interventie effectief is op elk domein. Dus een verandering in het curriculum moet ook stroken met de visie met de school en een verbinding hebben met het bedrijfsleven. Wanneer alle domeinen aangesproken worden, kan een interventie langdurig en effectief zijn.